بررسی رابطه ابعاد تعهد سازمانی وعملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه پسرانه شهر شیروان

چکیده هدف این پژوهش بررسی رابطه ابعاد تعهد سازمانی و عملکرد شغلی معلمان پسرانه مدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان می باشد. بدین منظور نمونه ای به حجم 98 نفر به روش طبقه ای نسبتی از مدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان انتخاب شدند. در این تحقیق برای تعیین میزان تعهد سازمانی از پرسشنامه ی استاندارد « آلن و می یر» ( 1990) که شامل 24 گویه می باشد استفاده شد. همچنین برای تعیین عملکرد شغلی از پرسشنامه ی عملکرد شغلی معلمان که شامل 30 گویه می باشد استفاده گردید. ضریب اعتبار پرسشنامه تعهد سازمانی 86/0 و عملکرد شغلی 97/0 برآورد گردید. تجزیه وتحلیل داده ها بااستفاده ازروش همبستگی پیرسون و z فیشر و آزمونt مستقل نشان دادکه: 1- بین تعهد سازمانی و عملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان رابطه معناداری وجود دارد. 2- بین تعهد عاطفی و عملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان رابطه معناداری وجود دارد. 3- بین تعهد مستمر و عملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی شهر شیروان رابطه معناداری وجود ندارد. 4- بین تعهد مستمر و عملکرد شغلی معلمان مدارس متوسطه شهر شیروان رابطه معناداری وجود دارد. 5- بین تعهد هنجاری و عملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی شهر شیروان رابطه معناداری وجود دارد. 6- بین تعهد هنجاری و عملکرد شغلی معلمان مدارس متوسطه شهر شیروان رابطه معناداری وجود ندارد. 7- بین میانگین تعهد سازمانی معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان رابطه معناداری وجود ندارد. 8- بین میانگین عملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان رابطه معناداری وجود دارد. واژگان کلیدی: تعهدسازمانی ، تعهدعاطفی، تعهد هنجاری، تعهد مستمر، عملکرد شغلی ? تعهد سازمانی یک نگرش مهم شغلی و سازمانی است که در طول سال های گذشته مورد علاقه بسیاری از محققان رشته های رفتار سازمانی و روانشناسی و مدیریت آموزشی بوده است. از آنجا که طبق تحقیقات صورت گرفته عملکرد افراد در سازمان می تواند متاثر از نگرش های آنان درباره سازما نشان باشد، از این رو، آگاهی از این نگرش برای مدیران و کارکنان هر سازمانی ضروری به نظر می رسد. مد یران بیشتر علاقمند به دانستن آن دسته از نگرش هایی هستند که به کار و سازمان مرتبط است، از جمله: رضایت شغلی، وابستگی شغلی و تعهد سازمانی. که در این پژوهش به بررسی یکی از این نگرش ها یعنی تعهد سازمانی پرداخته می شود. در دهه گذشته تعهد سازمانی جایگاه مهمی را در تحقیقات مربوط به رفتار سازمانی به خود اختصاص داده است زیرا یکی از شاخص های برتری یک سازمان به سازمان دیگر دارا بودن نیروی انسانی متعهد می باشد وجود چنین نیروی متعهدی وجهه سازمان را در اجتماع مهم جلوه داده و زمینه را برای رشد و توسعه سازمان فراهم می کند، برعکس نیروی انسانی با تعهد و تعلق اندک نه تنها خود در جهت رسیدن به اهداف سازمان حرکت نمی کند بلکه در ایجاد فرهنگ بی تفاوتی نسبت به مسایل و مشکلات سازمان در میان سایر همکاران نیز می تواند موثر باشد. مهمتر از این سازمان را در تحقق اهداف و آرمان هایش نا کام می سازد. با عنایت به اهمیت این مساله ضروری است که سازمان ها تدابیر لازم را به منظور حفظ و افزایش تعهد سازمان اعضایشان بیاندیشند و عواملی را که می تواند منجر به کاهش تعهد آنان گردد را به حداقل ممکن رسانده یا از میان بردارند. معلمان به عنوان نیروهای انسانی که در واحدهای صف خدمت می کنند از مهمترین عوامل سازمان آموزش و پرورش محسوب می شوند. این عوامل چرخ های سازمان را به تحرک وا می دارند تا سازمان به بقایش ادامه دهد، از زوالش جلوگیری شود، در جامعه سودمند باشد و کارنامه عمر سازمانی گویای ابتکارات، خلاقیت، توسعه و پیشرفت باشد. بدیهی است که سازمان آموزش و پرورش برای اجرای دقیق برنامه های توسعه ای و پیشرفت، نیاز به معلمان و کارکنان متعهد و مسئولیت پذیر دارد تا علاوه بر ماندگار بودن آنان در سازمان و جلوگیری از هزینه های مجدد، کار مفید بیشتری در قبال مشا غل و وظایف محوله آنجام دهند. سازمان آموزش و پرورش زمانی می تواند حرف تازه ای برای گفتن داشته باشد که منابع انسانی آن نسبت به حرفه، سازمان و ارزشهای کاری، پای بندی و وابستگی از خود نشان داده و مشارکت شغلی بیشتری داشته باشند. در ارتباط با تعهد سازمانی مطالعات مختلفی صورت گرفته که یکی از مهمترین این مطالعات به وسیله « می یر و آلن » صورت گرفته و مدلی سه بعدی ارائه شده است. ابعاد این مدل عبارتند از: 1- تعهد عاطفی: شامل وابستگی عاطفی کارکنان به تعیین هویت با سازمان و درگیر شدن در فعالیت سازمانی است. 2- تعهد مستمر: شامل تعهدی است که مبتنی بر ارزش نهادن به سازمان است و کارمند در زندگی سهیم می شود. 3- تعهد تکلیفی ( هنجاری ): شامل احساسات افراد مبنی بر ضرورت ماندن در سازمان است. (می یر و آلن، 1991، 72-67) به طور کلی تعهد سازمانی منجر به نتایج مطلوب سازمانی، همچون عملکرد بالاتر، ترک خدمت کمتر و غیبت کمتر خواهد شد که تحقیقات متعددی نیز صحت ان را تأیید نموده است که در این پژوهش به برخی از آنها اشاره می شود. عملکرد معلمان و دبیران بویژه در سطح مدارس راهنمایی و متوسطه که موضوع این تحقیق را تشکیل می دهد از عوامل متعددی ناشی می شود که یکی از عواملی که تأثیر زیادی بر عملکرد معلمان دارد تعهد سازمانی آنان می باشد. با توجه به موارد یاد شده در این پژوهش سوال اساسی که مطرح می شود این است که: « بین ابعاد تعهد سازمانی و عملکرد معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان چه رابطه ای وجود دارد؟» پاسخ دادن به این سوال می تواند مدیران ارشد، میانی و عملیاتی موسسات آموزشی را در جهت ارتقای هر چه بیشتر کارایی و اثربخشی کارکنانش یاری نماید. در این قسمت در یک جمع بندی و نتیجه گیری به نقاط تشابه و تفاوت تحقیق حاضر با تحقیقات داخلی و خارجی پیشین می پردازیم. چشمی مقدم(1385) به این نتیجه رسید که بین تعهد سازمانی مدیران با عملکرد آنها رابطه معنادار و همبستگی مثبت وجود دارد، خاکپور(1383) به این نتیجه رسید که بین ویژگی های شخصیتی برون گرایی ، ثبات هیجانی و سازگاری با عملکرد شغلی ( زمینه ای – وظیفه ای ) رابطه معناداری وجود دارد و بین ویژگی های شخصیتی وجدان با عملکرد شغلی در هیچ یک از مولفه های آن رابطه معناداری مشاهده نمی شود که تحقیقات مذکور به بررسی رابطه تعهد سازمانی با عملکرد شغلی مدیران پرداخته اند اما در تحقیق حاضر به بررسی این رابطه در بین معلمان مدارس پسرانه دوره ی راهنمایی و متوسطه اشاره کرده ایم. نتیجه اصلی تحقیق والتر تاموستیز(2006) عبارتست از اینکه بین عملکرد کارکنان و تعهد سازمانی رابطه معناداری وجود دارد که رابطه بین تعهد سازمانی و عملکرد شغلی در تحقیق حاضر نیز معنادار است، نتایج دیگر این تحقیق عبارتند از اینکه بین تعهد عاطفی و مستمر با عملکرد کارکنان رابطه مثبت و بین تعهد هنجاری با عملکرد آنان رابطه معنا داری مشاهده نشد، در تحقیق حاضر نیز بین تعهد عاطفی معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه، تعهد مستمر معلمان مدارس متوسطه و تعهد هنجاری معلمان مدارس راهنمایی با عملکرد آنان رابطه معناداری مشاهده گردید و بین تعهد مستمر معلمان مدارس راهنمایی و تعهد هنجاری معلمان مدارس متوسطه با عملکرد آنان رابطه معنا داری مشاهده نشد. سرمینه (2005) در تحقیقات خود به رتبه بندی عملکرد کارکنان و فروشندگان بر اساس عناصر تشکیل دهنده تعهد سازمانی که شامل تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری می باشد پرداخته است که در این تحقیق رابطه بین ابعاد تعهد سازمانی و عملکرد شغلی معلمان راهنمایی و متوسطه را بررسی کرده ایم. به طور کلی تحقیقات و پژوهش هایی که تاکنون در مورد تعهد سازمانی انجام گرفته اند بیشتر رابطه تعهد سازمانی را با عملکرد مدیران آموزشی و رضایت شغلی آنها یا رابطه تعهد سازمانی را با کارکنان صنایع و اقتصاد و . . . مورد بررسی قرار داده اند، بنابراین در این تحقیق سعی می شود تا رابطه بین ابعاد تعهد سازمانی و عملکرد معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه مدارس پسرانه شهر شیروان سنجیده شود که تا کنون در این زمینه فعالیتی صورت نگرفته است. روش پژوهش تحقیق حاضر از نوع تحقیقات توصیفی (غیر آزمایشی) می باشد و در دسته بندی این نوع تحقیقات در طبقه تحقیق همبستگی قرار می گیرد. در روش توصیفی آنچه را که سعی در بیان آن داریم این است که واقعیت موجود چه هست و سعی خواهیم کرد آن را به تصویر بکشیم، به عبارت دیگر از روش توصیفی به منظور توصیف منظم موقعیتی ویژه در حوزه مورد علاقه که به صورت واقعی و عینی خواهد بود استفاده شده است ( دلاور، 1386، 67) و از آنجا که در این پژوهش، رابطه ی میان دو متغیر تعهد سازمانی و عملکرد شغلی مد نظر است لذا این تحقیق از نوع همبستگی است. جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه معلمان مدارس پسرانه راهنمایی و متوسطه شهر شیروان می باشد که در سال تحصیلی 89-1388 مشغول به تدریس بوده و تعداد آنها 156 نفراست، که از این تعداد 130 نفر معلم و 26 نفر مدیر می باشند. روش نمونه گیری در این پژوهش، روش نمونه گیری طبقه ای می باشد. در غالب تحقیقات، محقق علاقه مند است نمونه تحقیقی خود را به طریقی انتخاب کند که مطمئن شود زیرگروهها به عنوان نماینده جامعه، با همان نسبتی که در جامعه وجود دارند، در نمونه حضور داشته باشند. ( دلاور، 1386، 257) به همین منظور روش نمونه گیری در این تحقیق به این صورت بوده است که از بین کلیه معلمان مرد دوره های راهنمایی و متوسطه شهر شیروان که شامل 130 نفر می باشند، نمونه انتخابی بر اساس جدول انتخاب نمونه مورگان و کرجسی شامل 98 نفر می باشد و از آنجا که تعداد معلمان راهنمایی و متوسطه در هر دو مقطع تقریباَ مساوی می باشد از هر گروه تعداد 49 نفر به نسبت مساوی انتخاب شده اند و از هر مدرسه تعداد 5 نفر از معلمان به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق شامل دو پرسشنامه می باشد که برای سنجش تعهد سازمانی و عملکرد معلمان از آنها استفاده شده است. پرسشنامه تعهد سازمانی شامل 24 گویه است که توسط پژوهشگران مشهور به نامهای «می یر و آلن» طراحی و اجرا شده است. در تحقیق حاضر نیز برای سنجش تعهد سازمانی و ابعاد سه گانه آن ( تعهد عاطفی، تهد مستمر و تعهد هنجاری) از این پرسشنامه استفاده شده است. سوالات این پرسشنامه به صورت مقیاس 5 درجه ای به شیوه لیکرت بر روی یک پیوستار کاملاَ موافق، موافق، نظری ندارم، مخالف و کاملاَ مخالف تهیه شده و طریقه نمره گذاری سوالات از 1 تا 5 می باشد. جدول شماره 2: پرسشنامه تعهد سازمانی گویه های دارای نمره منفی گویه ها ی دارای نمره مثبت مولفه **** 1-2-3-4-5-6-7-8 تعهد عاطفی 9 – 14 – 15 9-10-11-12-13-14-15-16 تعهد مستمر 17 – 18 - 19 17-18-19-20-21-22-23-24 تعهد هنجاری پرسشنامه عملکرد شغلی معلمان شامل 30 گویه می باشد که سوالات آن از نمونه فرم ارزشیابی معلمان استخراج شده است و مولفه های فعالیت یاددهی-یادگیری، تنظیم دفاتر کلاسی، استفاده از ارزشیابی ها، همکاری با عوامل اجرایی آموزشگاه، همکاری با گروههای آموزشی، ایجاد رابطه با اولیا و دانش آموزان، شرکت در فعالیت های فوق برنامه را شامل می شود. سوالات این پرسشنامه نیز به صورت مقیاس 5 درجه ای به شیوه لیکرت بر روی یک پیوستار کاملاَ موافق، موافق، نظری ندارم، مخالف و کاملاَ مخالف تهیه شده و طریقه نمره گذاری سوالات از 1 تا 5 می باشد. در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل نهایی داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است که در قسمت آمار توصیفی از میانگین، انحراف معیار، محاسبه فراوانی درصد و ترسیم نمودار و در قسمت آمار استنباطی از ضریب همبستگی پیرسون ، رگرسیون چند متغیری،z فیشر و آزمون t مستقل استفاده شده است. نظر به اینکه متغیرهای پژوهش فاصله ای می باشد برای برآورد داده های مربوط به فرضیه های سوم تا هشتم از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است و برای برآورد داده های مربوط به فرضیه های اول و دوم از رگرسیون چند متغیری و همچنین برای تعیین معناداری تفاوت تعهد سازمانی و عملکرد شغلی معلمان در دو مقطع راهنمایی و متوسطه در سوالات نهم و دهم از z فیشر و آزمون t مستقل استفاده شده است. بحث و نتیجه گیری در این پژوهش رابطه ی ابعاد تعهدسازمانی با عملکردشغلی معلمان مردمدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان با شش فرضیه بررسی شد. درفرضیه ی اصلی رابطه تعهد سازمانی با عملکردشغلی معلمان راهنمایی ومتوسطه ارزیابی شد. یافته های حاصل ازاین تحقیق نشان دادکه بین تعهدسازمانی و عملکرد شغلی معلمان مرددر مدارس راهنمایی و متوسطه شهر شیروان در سطح 05/0 رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، این فرضیه موردتایید است؛ یعنی هراندازه معلمان تعهد سازمانی بالایی داشته باشند به همان اندازه عملکرد شغلی بالاتر می رود. از این رو این نتیجه با نتایج چشمی مقدم (1385) و خاکپور ( 1383) همخوانی دارد. در فرضیه های دوم، سوم و چهارم رابطه ی متغیرهای زیرمجموعه ی تعهد سازمانی که شامل تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری می باشد ارزیابی شد. یافته های حاصل از تحقیق نشان داد که بین تعهد عاطفی و عملکرد شغلی معلمان مرد در مدارس راهنمایی و متوسطه، تعهد مستمر و عملکرد شغلی معلمان مدارس متوسطه، تعهد هنجاری و عملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی شهر شیروان در سطح 05/0 رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، این فرضیه ها مورد تایید هستند. به عبارتی ضریب همبستگی بین آنها بالا و رابطه معنادار است. هر چه تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری بالا برود و به تبع آن عملکرد شغلی افزایش یابد، معلمان به مدرسه و کار خود علاقمند و هویت خود را در آن کار می دانند و بیشتر مشارکت می کنند و در سازمان درگیر می شوند و از عضویت در آن لذت می برند. با بررسی ابعاد تعهد سازمانی معلمان می توان میزان عملکرد شغلی آنها را بررسی کرد. بر اساس نتایج تحقیقات «کارگه»و همکاران در سال(1993) معلمان هر اندازه در جلسات بیشتر شرکت کنند و از حمایت مدیریتی برخوردار باشند، تعهد عاطفی بالاتری دارند و باعث افزایش عملکرد آنان خواهد شد. از طرفی بین تعهدمستمرو عملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی، تعهدهنجاری و عملکردشغلی معلمان مدارس متوسطه شهر شیروان در سطح 05/0 رابطه ی معناداری وجود ندارد. یافته های حاصل از تحقیق نشان داد که بین تعهد سازمانی معلمان راهنمایی و متوسطه شهر شیروان در سطح 05/0 تفاوت وجود دارد. به عبارتی تعهد سازمانی معلمان مدارس راهنمایی نسبت به معلمان مدارس متوسطه شهر شیروان بیشتر است. همچنین بین عملکردشغلی معلمان راهنمایی و متوسطه شهر شیروان در سطح 05/0 تفاوتی وجود ندارد. به عبارتی عملکردشغلی معلمان مدارس راهنمایی ومعلمان مدارس متوسطه شهر شیروان یکسان است. از آنجا که رابطه ی معنادار تعهد سازمانی با عملکرد شغلی معلمان مدارس راهنمایی و متوسطه تأیید شد، انتظارمی رفت ابعاد تعهدسازمانی نیزبا عملکردشغلی معلمان رابطه ای معنادار داشته باشند؛ چراکه به عقیده ی هوی و میسکل از دیدگاه نظری هر گاه یکی از سه جزء تعهد سازمانی (تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری)پایین باشد نمی توانیم انتظار عملکردبالایی را داشته باشیم زیرا پایین بودن هر کدام از ابعاد کاهش عملکرد را در پی خواهد داشت (هوی و میسکل، 1382، 121). بدین ترتیب درستی بالا بودن تعهد سازمانی و رابطه ی آن با عملکرد شغلی با استناد به این مطلب بیش از پیش تأیید می شود. سرانجام، می توان گفت تعهد سازمانی بالا در بین معلمان افزایش عملکرد شغلی را در پی دارد و بالا بودن میانگین این متغیرها نشان می دهد که انتظارات نهادی با نیازهای فردی هماهنگ است و انتظارات نقش، با پیشبرد هدف های حرفه ای سازمان اجتماعی متناسب است؛ یعنی هدف های سازمان با ارزش ونیازهای فرد یکی شده است.